Rola wód gruntowych we współczesnej ekologii

Zmieniający się klimat oraz przedłużające się okresy suszy, sprawiają, że ​​wody gruntowe mają kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę.  Grupa specjalistów International Water Association w marcu 2019 r. rozpoczęła badania[1] nad wykorzystaniem wód podziemnych przez przedsiębiorstwa użyteczności publicznej. Przeanalizowano także czynniki zachęcające lub utrudniające ich aktywne zaangażowanie w zarządzanie i ochronę wód podziemnych. 

Na całym świecie przedsiębiorstwa użyteczności publicznej powinny promować bardziej zrównoważone podejście do osiągnięcia długoterminowego bezpieczeństwa zaopatrzenia w wodę. Jednak jak dotąd zbyt mało miejskich przedsiębiorstw wodociągowych, zwłaszcza w krajach rozwijających się, zajmuje się tym problemem na praktycznym poziomie operacyjnym. W rezultacie pojawiło się wiele poważnych kryzysów w zaopatrzenie w wodę, chociażby w takich miastach, jak São Paulo, Kapsztad, Bangalore czy Chennai.

Zrównoważone wykorzystanie i adaptacja do zmian klimatu

Warstwy wodonośne ze względu na wyjątkowo dużą objętość wody gruntowej stanowią naturalny bufor przeciw zmianom poziomu wody w rzekach. To ponad 95% płynnych zasobów słodkiej wody. Ich obecność jest zatem kluczowym wskaźnikiem fizycznego bezpieczeństwa gospodarki wodnej.Większość warstw wodonośnych to dziesięciolecia, stulecia, a nawet tysiąclecia retencji. Ponadto zgromadzona tu woda jest naturalnie chroniona przed stratami ewapotranspiracji i mniej podatna na zanieczyszczenia niż woda powierzchniowa. W ocenie roli, jaką dany system wód podziemnych może odgrywać w adaptacji do zmian klimatu, ważne są 4 kluczowe kryteria:

• dostępność wody,
• wydajność dostaw,
• jakość naturalna wody,
• podatność na zanieczyszczenia.

Zarządzanie i ochrona wód gruntowych

Ocieplenie klimatu nieuchronnie doprowadzi do wzrostu zapotrzebowania na wody gruntowe, a potencjalny wzrost poboru wody ze studni może przyspieszyć tempo wyczerpywania się rezerw wodonośnych. Intensywne wykorzystanie studni jest stosunkowo nowym zjawiskiem globalnym, a opracowanie skutecznych przepisów dotyczących zarządzania i regulacji wód podziemnych jest wciąż w powijakach. Jeśli systemy wód podziemnych mają spełniać kluczową rolę w adaptacji do zmian klimatu, będą wymagały odpowiedniego zarządzania i ochrony. Odpowiedzialne zarządzanie wodami gruntowymi obejmować powinno:

• zarządzanie po stronie popytu w celu ustalenia faktycznego zapotrzebowania na wodę,
• ustalenie polityki dotyczącej intensywnego użytkowania prywatnych studni miejskich, aby zharmonizować je z siecią wodno-kanalizacyjną,
• zarządzanie po stronie podaży poprzez np. promowanie wykorzystania wód opadowych,
• skuteczną ochronę przed zanieczyszczeniem wód gruntowych.

Czas na zmiany systemowe

Ważne jest utrzymanie i poprawa poziomu wód podziemnych oraz monitorowanie jej jakości. Wymaga to znacznych inwestycji finansowych wszystkich interesariuszy, ponieważ obecnie poziom finansowania na zarządzanie infrastrukturą wód gruntowych jest w większości przypadków niewystarczający. Z pomocą przychodzą jednak systemy inteligentnego zarządzania m.in. wodami opadowymi, jak choćby Bumerang SMART.

Menedżerowie i inżynierowie przedsiębiorstw wodnych nękani codziennymi problemami, szukają jednak raczej prostych rozwiązań w zakresie zaopatrzenia w wodę. Tymczasem istotne są poważne rozwiązania systemowe.

W przyszłości konieczne będzie, aby przede wszystkim miejskie przedsiębiorstwa wodociągowe aktywnie uczestniczyły w ochronie swoich źródeł wód podziemnych, ponieważ to właśnie one są głównym interesariuszem wód podziemnych – jako źródła wody pitnej. Miejskie przedsiębiorstwa wodociągowe, które są odpowiedzialne zarówno za zaopatrzenie w wodę, jak i usługi kanalizacyjne mogą skuteczniej działać na rzecz ochrony i poprawy jakości wody pitnej poprzez:

• instalacje kanalizacyjne i poprawę warunków sanitarnych in situ na obszarach o dobrej jakości płytkich wodach gruntowych,
• zastosowanie urządzeń do odwadniania w przypadku spływu wód opadowych z dachów i obszarów utwardzonych w celu uzupełniania warstwy wodonośnej,
• wykorzystanie ścieków komunalnych oraz monitorowanie ich jakości chemicznej i biologicznej,
• wdrażanie zbiorników retencyjnych o wielu możliwościach zastosowania – jak np. Hydrozone.

Analiza Stephena Fostera, Julii Gathu, Michaeal Eicholza i Ricardo Hirata[2] to na razie aktualizacja wstępnych ustaleń. Pełen raport badań przedstawiony zostanie za kilka miesięcy, co zbiegnie się ze Światowym Kongresem Wody International Water Association w Kopenhadze w październiku 2020 r.

[1] Alam M F & Foster S, 2019. Policy priorities for the boom in urban private wells. IWA, The Source, October: 54-57.

[2] https://www.thesourcemagazine.org/climate-change-the-utility-groundwater-role-in-supply-security/